Dziedzictwo Henryka III Głogowczyka

                                         Henryk III Głogowczyk  

      Książęta Żagania: Henryk IV Wierny i jego syn Henryk V Żelazny 

                       Jadwiga żagańska - czwarta żona Kazimierza Wielkiego                                  

            W wyścigu do zjednoczenia pod swoim berłem jak największej liczby ziem i założenia korony na głowę zwyciężył Henryka III Głogowczyka Wacław II Czeski. W okrucieństwach w zawody z założycielem dynastii żagańskiej Piastów stanąć mogliby tylko jego potomkowie: praprawnuk Jan I i jego syn Jan II Szalony.

Pieczęć Agnieszki głogowskiej, córki Henryka III,
królowej Węgier, domena publiczna

    Od początku swej kariery jako władca Głogowa Henryk III wspierał w dążeniach zjednoczeniowych i marzeniach o koronie Henryka IV Prawego, księcia wrocławskiego. Brał udział bitwie pod Stolcem, towarzyszył temu księciu w zajęciu Krakowa a także prawdopodobnie walczył po jego stronie pod Siewierzem, gdzie zginął brat Głogowczyka, Przemko. Po otruciu Henryka IV Prawego, tytułem jego zapisu testamentowego przekazującego księstwo wrocławskie właśnie Henrykowi III z Głogowa, ten niewyróżniający się szczególnymi przymiotami książę znalazł się na pierwszym miejscu walk o jedynowładztwo. Pominięty przy podziale schedy inny kuzyn Henryka IV Probusa, syn Bolesława Rogatki, Henryk Brzuchaty w walce o stolicę Śląska pokonał Głogowczyka, który musiał uciekać z Wrocławia. Pamiętliwy Henryk Głogowczyk zemścił się za porażkę na tym bracie stryjecznym okrutnie. Trzy lata później, w ramach zemsty za uśmiercenie swego ojca-marszałka, porwał Henryka Brzuchatego szlachcic o imieniu Lutek i zawiózł na zamek w Głogowie w ręce Henryka III. Mściwy władca tej spuścizny po wspólnym dziadku Henryku Pobożnym uwięził kuzyna w skrzyni, w której nie mógł ani siedzieć, ani leżeć, ani stać – co doprowadziło ostatecznie do tego, iż toczyło Henryka Brzuchatego robactwo. Nawet jak na tamte okrutne czasy było to arcywymyślną katuszą. Po kilku miesiącach męki książę Legnicy poddał się i zgodził na wszystkie warunki. W ten sposób Henryk głogowski wymusił zrzeczenie się na swoją rzecz głównie Oleśnicy, Namysłowa i Kluczborka. Henryk Brzuchaty już nigdy nie wrócił do zdrowia po torturze zadanej mu w Głogowie. Następnym etapem ambitnego księcia Głogowa była Wielkopolska, którą zdobył, pokonując wojska Władysława Łokietka. W rękach Głogowczyka znalazła się południowa jej część. A co budzi ogromne zdumienie Łokietek adoptował  najstarszego syna księcia Głogowa, Henryka IV, który miał otrzymać Poznań po dojściu do pełnoletności. Sprawy się pogmatwały i dla Łokietka, i dla Henryka III, gdy w centrum zdarzeń pojawił się Wacław II Przemyślida, któremu udało się koronować w Gnieźnie na króla Polski w tysiąc trzechsetnym roku. W świetle owego przejęcia tronu przez Czecha miał Głogowczyk na tyle odwagi i fantazji, by zacząć używać tytułu Heres Regni Poloniae - czyli dziedzica Królestwa Polskiego. Wacław II po pięciu raptem latach polskiego królowania zmarł, Henryk III skwapliwie z tego skorzystał i zajął Wielkopolskę. Następnego roku został zamordowany następca czeskiego króla, jego siedemnastoletni syn Wacław III. Nastały zatem w Wielkopolsce rządy głogowskiego księcia. W pamięci potomnych zaznaczył się tam Henryk III Głogowczyk jako surowy pan przy ściąganiu podatków, zwykłym jednak ludziom najbardziej ze wszystkiego podobał się pokój i porządek. Książę ten rządził w Wielkopolsce zaledwie przez trzy lata, kiedy pochwyciła go śmierć. I choć okrucieństwa jakiego dokonał wobec Henryka Brzuchatego nic zmazać nie zdoła, trzeba oddać sprawiedliwość, iż na drugim biegunie działalności Henryka III głogowskiego było upamiętnienie rodziny okazałymi nagrobkami, które przetrwały do dzisiaj. Jego również wskazuje się jako inicjatora powstania spisu „Nagrobki książąt śląskich”. 

Henryk III Głogowczyk, dp

          Najstarszy syn Henryka III Głogowczyka, Henryk IV Wierny, tytułował się dumnym mianem Heres Regni Poloniae do czasu zjednoczeniu Królestwa Polskiego pod berłem kujawskiego księcia, Władysława Łokietka. Zanim to się stało, wdał się w walkę z nim, zabezpieczając sobie poparcie margrabiów brandenburskich – w tym celu synowie Głogowczyka zrzekli się praw do Pomorza. Zaprzepaścili tym samym lata walk o wybrzeże Bałtyku toczone przez pierwszych Piastów. Wprowadzając zaś niemieckie wojska do gry przeciw księciu kujawskiemu, utracił wiele, bowiem sojusznik brandenburski żądał za pomoc coraz to nowych ziem śląskich. Ponadto do walki z księciem Głogowa stanęli wszyscy, przechodząc do obozu Łokietka, wsparcie wojsk niemieckich uznali bowiem za zdradę i najazd obcych na ziemie polskie. Tym samym to Władysław Łokietek zdołał koronować się na króla Polski, w tysiąc trzysta dwudziestym roku. Wszelkie nadzieje i plany co do odzyskania ziem włączonych do księstwa głogowskiego przez Henryka III, straciły wtedy jakąkolwiek rację bytu dla jego syna. Zjednoczone Królestwo Polskie weszło w nowy etap rozwoju, partykularne interesy miały odtąd stać już zawsze na drugim miejscu. Książęta śląscy nie wykorzystali swej szansy, by włączyć się w nurt odrodzenia kraju, stawiając właśnie na swoje prywatne korzyści. Władca maleńkiego państewka głogowskiego za nic nie schyliłby czoła przed rodakiem Piastem, hołubiąc w sercu kompleks tego, który wyścig o koronę przegrał. Złożył zatem, razem z braćmi Konradem oleśnickim i Janem ścinawskim hołd lenny kolejnemu królowi Czech, Janowi Luksemburczykowi. Nie ugiął się wówczas jedynie Przemko głogowski, jego los został być może właśnie tą hardą postawą przypieczętowany. Henryk IV Wierny z marzeń o koronie spadł do roli jednego z wielu książąt śląskich, bez większego znaczenia dla dalszego biegu wydarzeń w tej części Europy. Najstarsza córka tego księcia, Agnieszka została żoną Leszka raciborskiego, wnuka Władysława opolskiego potomka Mieszka Plątonogiego. Młody książę zmarł trzy lata później, para nie doczekała się dzieci. Około dziesięć lat później Agnieszka głogowska poślubiła Ludwika I brzeskiego. Nastały dla niej wówczas świetlane czasy. Jej drugi mąż był bowiem jednym z najwspanialszych książąt śląskich, a dwór brzeski promieniował na inne ziemie kulturą i umiłowaniem wiedzy. Ród Ludwika I i Agnieszki przetrwał do siedemsetnego wieku, w którym epopeja Piastów zakończyła się na ich odległym potomku. Druga córka Henryka Wiernego i Matyldy brandenburskiej, Salomea, została żoną Henryka II Reuss z Plauen i matką kilkanaściorga dzieci. A z rodu von Plauen pochodził wielki mistrz zakonu krzyżackiego, który objął funkcję po śmierci Ulryka von Jungingena pod Grunwaldem.  

Pieczęć Henryka IV Wiernego, dp

                                                                                                                                                               Jedyny syn Henryka Wiernego, Henryk V Żelazny, otrzymał w spadku księstwo żagańskie. Wykazał się zmysłem politycznym, nie złożył bowiem natychmiast hołdu  królowi Czech a wprost przeciwnie rozpoczął, trwającą dwa lata, wojnę o odzyskanie Głogowa. Przez kilka miesięcy utrzymał władzę w ojcowiźnie, lecz wówczas król Kazimierz Wielki przystąpił do walk – sporne bowiem dziedzictwo książąt żagańskich w Wielkopolsce, maleńka Wschowa, wciąż znajdowało się poza granicami Królestwa Polskiego. Wojska królewskie rozprawiły się okrutnie z oddziałami Henryka V. Dopiero wówczas osłabiony wojną książę żagański złożył hołd lenny królowi czeskiemu, otrzymując w zamian obietnicę odzyskania połowy Głogowa. Henryk V Żelazny wiele lat służył Luksemburczykom, zanim ową połowę odzyskał. Jako wasal uczestniczył w koronacji syna króla Jana, Karola IV, w Akwizgranie na władcę rzymskiego. A tym samym brał udział w niezwykłej dla Piastów uroczystości, w której jako małżonka królewska włożyła na skronie koronę krewna w linii bocznej Henryka Żelaznego, Anna świdnicka, praprawnuczka Bolesława Rogatki. Został również książę żągański zaproszony na cesarską koronację tej pary.  A po niej udał się do Konstantynopola z misją dyplomatyczną nowego cesarza, Karola IV Luksemburczyka. Henryk Żelazny postawiwszy stopę w Bizancjum, ociekającym złotem i przepychem na skalę mu nieznaną, udał się wzorem swego odległego przodka Bolesława Wysokiego w pielgrzymkę do Ziemi Świętej. I dopiero szesnaście lat po złożonej przez Jana Luksemburskiego obietnicy Henryk Żelazny odzyskał należną mu część Głogowa. Wiele lat później, na skutek zatargów z cesarzem o majątek po stryju Janie ścinawskim, książę żagański zmienił swoje dotychczasowe niechętne podejście do króla Kazimierza Wielkiego. Ostatniemu zaś piastowskiemu władcy na tronie polskim wciąż brakowało męskiego potomka – powstał zatem projekt królewskiego ożenku z młodszą córką Henryka V Żelaznego, Jadwigą. Kazimierz Wielki nie spojrzałby pewnie na tego śląskiego księcia, gdyby nie zdołał on wybić się w owym czasie na najpotężniejszego z potomków Henryka Pobożnego. I choć starania o unieważnienie poprzedniego małżeństwa Kazimierza Wielkiego z Adelajdą heską nie przyniosły w Rzymie rozwiązania satysfakcjonującego Jadwigę żagańską i jej ojca, ślub odbył się. Został zatem Henryk V Żelazny teściem króla Polski. Dwie córki tej pary zostały legitymizowane przez papieża Grzegorza XI kilka lat po narodzinach. Henryk V Żelazny zmarł cztery lata po ślubie Jadwigi. 

Henryk V Żelazny, dp

    Jako polska królowa Jadwiga żagańska nie spisała się. Po śmierci Kazimierza Wielkiego pozwoliła, by siostra męża, królowa Węgier Elżbieta, zabrała do Budy obie jej córki królewny z których starsza nie miała nawet pięciu lat. Anna Kazimierzówna została później żoną hrabiego Cylii, a ich córka, również Anna – zwana Cylejską, jako wnuczka Kazimierza Wielkiego poślubiła Władysława Jagiełłę. Losy młodszej córki Jadwigi Żagańskiej i polskiego króla, Jadwigi, nie są dobrze znane – wiadomo jedynie, iż wyszła za mąż za jakiegoś pogańskiego księcia z południowowschodniej części Europy. Jan Długosz nie pozostawia złudzeń co do motywów zabrania z Krakowa bratanic przez Elżbietę Łokietkównę. Tron polski przeznaczony był dla jednej z wnuczek starej węgierskiej królowej, Anna i Jadwiga Kazimierzówny stanowiły zbyt wielkie zagrożenie dla planów węgierskich władców. Syn Elżbiety Łokietkówny i Karola Andegawena, Ludwik, został koronowany na króla Polski, a zatem to jego dzieciom miał przypaść ten tron w udziale. Jadwiga żagańska była obecna na koronacji, lecz wkrótce bez protestów opuściła Kraków. Królowa wdowa powróciła do Żagania, gdzie rządził jej starszy brat Henryk VI. A ten, związany przez własne małżeństwo z Piastami legnickimi, wydał Jadwigę za syna panującego tam wówczas księcia Wacława I. Jedynym cieniem na pożyciu Ruperta I legnickiego i Jadwigi żagańskiej był brak męskiego dziedzica. Para doczekała się dwóch córek. Młodsza z nich, Barbara, została później babcią Doroty saskiej, która poślubiła duńskiego króla Chrystiana I Oldenburga, stając się założycielką rodu panującego w Dani do znamiennego dla nieistniejącej już wówczas Polski roku tysiąc osiemset sześćdziesiątego trzeciego. Władzę uzyskała wtedy boczna linia Oldenburgów, wywodząca się również od owej prawnuczki Ruperta I legnickiego i Jadwigi żagańskiej Doroty. Po ostatnim męskim potomku tej linii, Fryderyku IX, Duńczycy uznali za królową jego córkę Małgorzatę II Glucksburg, która w zeszłym roku przekazała władzę synowi Fryderykowi X. Wygasło wiele linii Oldenburgów, Piastowie odeszli do cieniów przeszłości w siedemnastym wieku a potomkowie Piastów: Ruperta I i Jadwigi z Żagania wciąż podróżują przez dzieje.